Những phụ nữ kỳ lạ trong nhạc Trịnh

Ca từ trong nhạc Trịnh đa sắc và biến hóa, soi rọi vào mọi mặt của cuộc sống, song đều hướng đến tình yêu. Chất thiền trong âm nhạc của ông cho người nghe tâm thế bình thản, đón nhận cuộc sống với nhiều cung bậc khác nhau. Tuy nhiên, bài viết dưới đây không nhằm phân tích nhạc Trịnh trên góc độ triết học mà như một cái nhìn hóm hỉnh của hậu thế với âm nhạc của ông.

 Trong hầu hết tình khúc của Trịnh Công Sơn, chúng ta thấy khá nhiều hình ảnh phụ nữ. Những người đẹp thường hiện lên với hình dáng vai gầy, cổ cao, ngón tay cũng rất gầy "vai em gầy guộc nhỏ” - Như Cánh Vạc Bay, "ngón tay em gầy nên mãi ru em ngàn năm” - Ru Em Từng Ngón Xuân Nồng hoặc "gọi nắng trên vai em gầy" - Hạ Trắng. Chúng ta còn thấy hình ảnh đó trong các tác phẩm hội họa của ông. Tuy nhiên, ngoài dáng dấp "thiên thần" đó, điều thú vị là còn có những phụ nữ rất lạ. Có khi họ chỉ là một pháp sư, một cô tiên, một cô gái với những hành động lạ kỳ mang những nét khơi gợi về tôn giáo, hay đạo pháp.

 Người nghe không khỏi giật mình khi nghe kỹ lời bài hát sau đây. Một “nữ pháp sư” với mái tóc dài và phép biến hóa hô phong hoán vũ. Không cần làm chú, không cần thanh gươm như thường thấy ở các pháp sư thông thường. Chỉ cần đứng lên hô biến là đất trời thay đổi. Hãy nghe lời bài hát trong Gọi Tên Bốn Mùa: “Em đứng lên gọi mưa vào Hạ/Từng cơn mưa, từng cơn mưa/Từng cơn mưa, mưa thì thầm dưới chân ngà”. Dù tiết trời đang độ cuối xuân, chưa vào hạ, nhưng “nữ pháp sư” chỉ cần gọi là mưa từng cơn đổ ngay dưới chân nàng. Pháp lực của nàng còn ghê gớm hơn khi đang ngồi, nhưng đứng lên thì tiết trời lại từ hạ lại chuyển sang thu với hàng cây trơ cành và trời nắng nhẹ theo bước chân nàng: “Em đứng lên mùa thu tàn tạ. Hàng cây khô cành bơ vơ/Hàng cây đưa em đi về giọt nắng nhấp nhô”. Nàng làm phép liên tục biến đổi từ mùa này sang mùa khác một cánh dễ dàng như ta chơi trò chơi vậy.

 Em đứng lên mùa đông nhạt nhòa 
Từng đêm mưa từng, đêm mưa
Từng đêm mưa, mưa lạnh từng ngón sương mù 
Em đứng lên mùa xuân vừa mở 
Nụ xuân xanh cành thênh thang 
Chim về vào ngày tuổi em trên cành bão bùng 

Tuy nhiên, không phải lúc nào phép thuật cũng linh ứng. Có lúc, nàng cũng “bó phép” dù rất cố gắng. Hãy nghe tiếp: Rồi mùa xuân không về/Mùa thu cũng ra đi/Mùa đông vời vợi/Mùa hạ khói mây.

 Cũng như vậy, trong bài Tôi Ru Em Ngủ xuất hiện người con gái ứng xử rất kỳ lạ. Dù cố sĩ bỏ công sức ru nàng ngủ, nhưng nàng không ngủ mà ra ngoài ruộng để trò chuyện cùng với lúa với cây lá:

Tôi ru em ngủ một sớm mùa đông
 Em ra ngoài ruộng đồng
Hỏi thăm cành lúa mới
Tôi ru em ngủ một sớm mùa thu
Em đi trong sương mù gọi cây lá vào mùa 

Trong khi đó, vừa kỳ lạ, vừa liêu trai là hình ảnh của mỹ nhân trong Rừng Xưa Đã Khép. Có lẽ, nhạc sĩ nhập thiền và thấy được kiếp trước của mỹ nữ này. Nhưng thật kỳ lạ, chẳng hiểu vì lý do gì mà nàng lại ngồi khóc trong rừng mà khi ấy trời lại mưa. Sự đau khổ khóc lóc kéo dài khi trải qua nhiều mùa từ mùa thu qua đến mùa đông vẫn không chịu về mà lại đứng bơ vơ (?). Có lẽ khi đau khổ đi đến trạng thái tột cùng, nàng đã hóa ra điên dại, nên ta thấy có khi nàng lại hát khi mây kéo về phủ kín rừng:

Ta thấy em trong tiền kiếp với cọng buồn cỏ khô 
Ta thấy em đang ngồi khóc khi rừng chiều đổ mưa
Rừng thu lá úa em vẫn chưa về
Rừng đông cuốn gió em đứng bơ vơ 
Ta thấy em trong tiền kiếp với mặt trời lẻ loi 
Ta thấy em đang ngồi hát khi rừng về nhiều mây 
Rừng thu thay lá mưa bay buồn rầu 
Rừng đông buốt giá mưa bay dạt dào 

Có những người rất yêu nhạc sĩ, nhưng cũng có người rất tệ bạc, cam tâm bỏ ông mà đi không lời từ giã hay hứa hẹn quay về. Trong bài Em Đi Bỏ Mặc Con Đường, nhạc sĩ đã “than thở” rất nhiều.

Bỏ mặc căn nhà bỏ mặc tôi. 
Bỏ mặc nơi đây bỏ mặc người. 
Bỏ trăm năm sau ngàn năm nữa. 
Bỏ mặc tôi là tôi là ai 

Thỉnh thoảng, chúng ta lại bắt gặp hình người phụ nữ như một cô tiên bay lả lướt: “Như là cơn gió em còn cứ mãi bay đi”- Hoa Vàng Mấy Độ, hay: “Em đã đến nơi này tựa như cánh én/Dịu dàng trao chút hương hoa mùa xuân” - Vẫn Có Em Bên Đời.

 Và dường như, hầu hết người con gái trong nhạc Trịnh đều rất... khó ngủ. Chẳng thế mà nhạc sĩ rất chịu khó ru với nhiều bản nhạc có tựa mang từ “ru” như : Ru Đời Đi Nhé, Ru Em Từng Ngón Xuân Nồng, Ru Tình, Ru Ta Ngậm Ngùi, Tôi Ru Em Ngủ… Ấy vậy mà không phải mỹ nhân nào cũng ngủ một cách bình an, cũng có những nhan sắc ngủ trong sự mê man của những cơn sốt khi môi rất nóng và người rất xanh xao như trong bản Em Hãy Ngủ Đi:

Ngủ đi em đôi môi lửa cháy 
Ngủ đi em mi cong cỏ mượt
Ngủ đi em tay xanh ngà ngọc
Ngủ đi em tóc gió thôi bay...

Ca từ của trong Trịnh vô cùng đa sắc, đa nghĩa và giàu hình ảnh. Với lòng mến mộ cố nhạc sĩ sâu sắc, bài viết này như một cái nhìn hài hước, ngõ hầu mang đến bạn đọc chút vui ý nhị trong không khí của mùa Xuân, không nhằm mục đích làm méo mó ý nghĩa nghệ thuật trong âm nhạc của ông.